22/09/2024

 

 

Zwarte gaten en de kosmos. Dat was het onderwerp van de eerste clublezing van het seizoen 24/25 op maandag 16 september. Lotte Jansen (22), masterstudent Sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, nam de Lions-leden mee op een reis door het universum. Ook vertelde ze over haar masteronderzoek naar zwarte gaten. Het was een leerzame avond.

Niets is adembenemender dan de sterrenhemel in een pikdonkere, heldere nacht. Het roept automatisch existentiële vragen op: wie zijn we eigenlijk, wat doen we hier, waar komen we vandaan en waar gaan we naar toe? En misschien wel de belangrijkste vragen: wat speelt zich daar in die onmetelijke donkerte boven ons allemaal af? Hoe verhoudt alles zich tot elkaar? En is de aarde de enige leefbare plek in het universum of is er ook ander buitenaards leven? 

Al eeuwenlang zijn wetenschappers, gefascineerd door deze vragen, bezig om de geheimen van de kosmos te ontrafelen. In de afgelopen decennia is dankzij moderne technische middelen, zoals de Hubble- en de James Webb-telescoop, meer kennis (en beeldmateriaal) verzameld dan ooit tevoren. Een bron van inspiratie voor getalenteerde Sterrenkunde-studenten zoals Lotte Jansen, bleek uit haar presentatie. Ze vertelde gepassioneerd over de kosmos en haar studie en masteronderzoek. Voor de Lions-leden, overwegend leken in de kosmologie, werkte dat aanstekelijk. 


Om iedereen meteen op het puntje van de stoel te krijgen, begon Lotte met een visuele reis vanaf aarde de ruimte in. Steeds verder uitzoomend voerde de reis langs de bekende en voor ons zichtbare planeten en sterren zoals de zon, Jupiter en Mars om daarna ons zonnestelsel en onze Melkweg te verlaten. Een eindeloze tocht langs ontelbare andere sterrenstelsels, elk weer mogelijk met een eigen ‘aarde’. Adembenemend, maar tegelijk duizelingwekkend (en ook wel angstaanjagend). Wie het nog niet besefte, weet het nu: onze aarde is een minuscuul stofje in de totale kosmos. Tijdelijk bovendien. Want ook al duurt het nog miljarden jaren, het bestaan van onze planeet is eindig. Wanneer de zon is opgebrand en in haar laatste levensuren opzwelt en uitdijt, gaat ook de aarde ten onder. 

De kennis van het universum mag dan groter zijn ooit, de ontdekkingen van de laatste decennia roepen weer nieuwe, complexe vragen op. Zoals over de mysterieuze ‘zwarte gaten’: wat zijn dit precies, wat doen ze en wat is hun functie in de kosmos? Aan de hand van foto’s legde Lotte uit wat op dit moment bekend is. Dat deed ze, heel knap, in zo simpel mogelijke bewoordingen. Kort samengevat: zwarte gaten zijn superzware plekken in sterrenstelsels waaruit niets, zelfs geen licht, kan ontsnappen. Alles wat te dichtbij komt, wordt opgeslokt en verdwijnt. Dat was voor de toehoorders even schrikken. Moeten we ons als aardbewoners zorgen maken? ‘Nee hoor’, legde Lotte geruststellend uit. ‘De aarde staat net als de andere planeten in ons zonnestelsel op voldoende afstand van het zwarte gat. En ook al is het nog niet bewezen, het lijkt erop dat zwarte gaten door hun aanwezigheid ervoor zorgen dat alles keurig op z’n plaats blijft.’ 



Tussendoor maar ook aan het eind van de presentatie gaf Lotte alle ruimte om vragen te stellen. Daar werd enthousiast gebruik van gemaakt. Zo vroeg een van de leden wat het maatschappelijk nut is van de miljarden die jaarlijks in ruimtevaart en -onderzoek worden gestoken. Kan dat geld niet beter worden besteed aan het oplossen van de problemen op aarde? Een lastige vraag natuurlijk voor een jonge student die gegrepen is door de geheimen van de kosmos en die de ambitie heeft om in de lijn van al haar voorgangers een bijdrage wil leveren aan het ontrafelen ervan. Maar Lotte liet zich niet van de wijs brengen. Volgens haar zit het in de natuur van de mens om kennis te willen verzamelen over wie we zijn en waar we vandaan komen. En, voegde ze eraan toe: ‘De investeringen en innovaties vloeien weer terug naar de samenleving in de vorm van praktische toepassingen.’